Excel Kaynağı

Şunu baştan belirtmek isterim ki, bu site özellikle raporlama/analiz/MIS/Bütçe/CRM vb. ağırlıklı çalışan kişiler başta olmak üzere Excel'i daha etkin kullanmak isteyen, öğrenmeye açık ve hepsinden önemlisi bunun için vakit ayırmaya değeceğini düşünen herkese hitaben hazırlanmıştır.

Bu bağlamda, İstatistik/Mühendislik formülleri gibi raporlama ve analiz işlerinde çok yoğun kullanılmayan formüller bu sitenin kapsamı dahilinde değildir. Bununla birlikte korelasyon formülleri, histogram aracı, Excel 2013le gelip 2016yla geliştirilen Forecast Aracı ve formülleri gibi konular kapsam içinde olacaktır, binom dağılımı, trigonometrik formüller gibi alakasız formüllere girilmeyecektir. Yine grafikler bölümünde de tüm grafik türlerine tek tek değinmeyeceğim, sadece ürettiğiniz veriyi en anlaşılır ve biraz da şık şekilde nasıl grafiğe aktarırsınız bunlara değineceğim. Kendim bir bankacı olduğum için vereceğim örneklerin de çoğu bankacılık dünyasına ait olacaktır, yer yer daha genel örnekler vermeye de çalışacağım.

Burda geçen her konu o anda size cazip gelmeyebilir, işinize yaramayabilir. Benim tavsiyem şudur: Önceliğiniz tabiki ihtiyacınız olan konular olsun ama her konuyu mümkün olduğunca okumaya çalışın. Eğer ki "ben sadece benden isteneni yaparım" demiyor ve kendinize "Benden  istenenler dışında üstlerim için yeni analitik raporları nasıl üretirim" sorusunu soruyorsanız elinizde mevcut olandan daha farklı araçların olması gerekir. Sizi farklı kılacak olan da bu tür çalışmalarınız olacaktır. Bunun için hiçbirşeyi gereksiz görmeden, "bir gün lazım olur" düşüncesiyle öğrenmeye çalışın.

20 yıldır benzer şeyler duyarım, siz de duyacaksınız. Bunun nedeni basit: Birçok kişi Excel ile, özellikle de işin içine VBA girince neler yapılacağını bilmediği için böyle söylemlerde bulunabiliyorlar.

Şimdi şunu netleştirelim. Excel ile yapılacaklar bellidir, diğerleriyle yapılacak belli. Nasıl ki komşu şehre uçakla gitmiyor daha basit araç olan arabaları kullanıyorsak, küçük ve orta düzey çalışmalar için de Excel bize yeter. Başlıktaki program ve kavramlara gelince bunların kulvarı ile Excelinki zaten farklı. Excelin rakibi bunlar değil; onun yerine Business Objects olabilir, QlikVew/QlikSense olabilir, Power BI v.s olabilir. Ki bunlarla yapılamayıp Excelle yapılabilecek birçok şey de var.

Açıkçası ana kaynağınız ne olursa olsun eninde sonunda Excel'e alıp sadeleştirme ve/veya grafiğe dökme işini yapacaksınız. Excel, herşeyden öte inanılmaz esnek bir araç. VBA/Makro yazılabilir olması da onun esnekliğini hayalgücümüzün sınırlarına kadar çıkarıyor.

Özetle, Excel ölmedi, hiç de ölmeyecek. Ölü dil olan VBA bile hala dünyada oldukça popüler. Dünyanın en büyük forumu olan stackoverflow'da bugün itibarıyle en çok soru sorulan konu başlığı 1,5 mio ile Javascript ve 1,3 mio ile Java iken Excel+VBA ile ilgili sorulan soru miktarı 300bin civarında olup, en çok sorulan konunun 5'te 1'ine denk gelmekte, bence bu oldukça yüksek bir oran. Az önce saydığım Excel'in rakibi olan programlarla ilgili sorulan toplam soru sayısı ise 5000 bile değil. Gerisini siz düşünün.

Bir diğer önemli husus, bu siteyi hazırlamaya başladığım şu günlerde İşyerinde Office 2013, evde Office 2016 versiyonlarını kullanıyorum. Ben mümkün olduğunca size güncel bilgileri aktarmaya çalışacağım, ilerleyen yıllarda çıkacak yeni versiyonlarda kaydadeğer yeni özellikler olursa bunları da konular arasına ekleyeceğim.

Sizlere de mümkünse Excelin son versiyonunu yüklemenizi tavsiye ederim. Zira, adamlar emek verip yeni özellikler ekliyorlarsa bizlere de bunları kullanmak düşer. Versiyon bilgilerine buradan ulaşabilirsiniz.

Yine başka önemli bir nokta da mümkünse Excelin İngilizce versiyonunu kullanmanızdır. İngilizceniz iyi değilse bile İngilizce versiyonunu kullanın derim. İnternet üzerinde birşey araştırdığınızda cevap bulacağınız kaynakların çoğu İngilizce olacaktır. Ben bu sitede Türkçe kaynak açığını elimden geldiğince kapatmaya çalışsam da internetteki devasa bilgi yığını arasında okyanusta damla olmaktan öteye gidemem. Bu yüzden bu sitede göreceğiniz formüller olsun, ekran görüntüleri olsun hep İngilizce olacaktır. Yer yer de farketmeden bazen de daha iyi Türkçe bir karşılığı olmadığı için terimlerin İngilizcelerini kullanabilirim(bazen parantezde Türkçe karşılığı ile birlikte). İtiraf ediyorum, maalesef o çok sinir bozucu plaza Türkçesi az da olsa beni ele geçirmiş olabilir.

Bir yandan da düşünüyorum da böyle teknik konuların terimlerinin yabancı dilde olması kulağa daha az saçma geliyor. Tıpkı tıpta Latince kullanımı gibi. Yani bilmiyorum, bana VLOOKUP yerine DÜŞEYARA veya COUNTIF yerine EĞERSAY yazmak biraz garip geliyor. Eminim İngiliz ve Amerikalılar da Excel formüllerini bir garip karşılıyordur. Bu benim fikrim tabi.Ha, bu arada BOŞLUKSAY, BUGÜN gibi mantıklı isimlendirilmiş formüller de yok değil ama ben yine de İngilizcelerini tercih ediyorum.

Son olarak şunu da belirtmeden geçemeyeceğim. Her ne kadar sitenin adı ExcelinEfendisi olsa da bu kadar mağrur olmadığımı, aslında hala öğrenim sürecinde olduğumu söyleyebilirim. Bu isim, bir zamanlar arkadaşların yaptığı bir espriden ibaretti, daha sonra departman içinde kullandığım bir add-in'in süresi dolduğunda çıkan mesaj kutusunda bu ifadeyi kullandığım için, bu alışkanlığı devam ettirmek istedim.

Bu bağlamda, "Excelinefendisi" ifadesinden, sanki bu siteden Excelle ilgili herşey öğrenilecekmiş gibi bir algı çıksa da, maalesef bu mümkün değildir. Burada naçizane önemli olduğunu düşündüğüm bilgiler aktarmaya çalışacağım, ancak zaman içinde siz de göreceksiniz ki, Excel hakikaten derya deniz. Sadece belli konularda özelleşmiş, o konuları en derin detayına kadar anlatan siteler, tartışan forumlar( Stackoverflow(Olmasa olmazdık), John Walkenbach(Kod adı:İlah), MSDN, Ozgrid, Mr.Excel, Cpearson, Ron de  Bruin v.s) bulunmakta, burda edineceğiniz ileri seviye Excel bilgisiyle o sayfalarda(çoğu İngilizce) çok daha rahat hareket edecek, bahsedilenleri çok daha rahat anlıyor olacaksınız.

Sürç-i lisan, kod hataları ve daha iyi kod yazımı

Site genelindeki tüm yazım hatalarına karşı tarama yapıyorum, kod hatalarını engellemek için her revizyonda kodu tekrar çalışıtırıyorum ancak gözden kaçan kısımlar olabiliyor, bunlar için affınızı rica ederim.

Size sunduğum kodlarla ilgili olarak şunları da söylemek isterim. Kodların bir kısmını eskiden ve dolayıysla daha az bilgiyle yazmış olabiliyorum. Bunların bazısı için "çok daha pratik ve kolay yolu varken neden böyle yazmış" diye düşünebilirsiniz. Onun dışında şuanki mevcut bilgimle bile en iyi kodu yazamayabilirim. Başka bir yerde daha iyisini görürseniz veya sizin aklınıza daha iyisi gelirse tabiki onu kullanın. Hatta bu siteye de yorum olarak bırakın ki herkes faydalansın.

Bilimsel yolu ilk uygulayan kişi olarak bilinen İbn-i Heysem'in öğrencilerine dermiş ki:

Her alimin dediğini mutlak doğru kabul etmeyin, herşeyden şüphe edin, kendi yazdıklarınızdan bile şüphe edin.

Siz de benim kodlarıma bu gözle bakın lütfen. Daha iyisi yazılabilir mi diye. O zaman gerçek excelin efendisi siz olursunuz...

Başarıya giden yol

Bu bağlamda diyebilirim ki, Excel'de öğreneceğiniz, öğrenmeniz gereken o kadar çok şey var ki, kısa sürede birşeyleri öğretmeyi taahhüt eden programlardan, sitelerden, eğitim kurumlarından uzak durun derim. "Alt tarafı Excel ya, çok da anlam yükleme" diye düşünüyor olabilirsiniz, ben de bi ara öyle düşünürdüm. Exceli adam akıllı öğrenmeye karar verdiğim yıl 1997 idi ve kitapçıdan 1000 sayfalık Excel 97 kitabı almıştım. Bunu bitirirsem herşeyini bilecektim! Sonra bi de yine 1000 sayfaya yakın bi makro kitabı aldım. Evet herşeyi biliyordum(!). Hatta az önce belirttiğim gibi arkadaşların Excelinefendisi yakıştırmasını da kendime layık görüyor, alçakgönüllülük etmiyordum :) Ama şuan geriye bakınca kıs kıs gülüyorum kendime. Daha bugün bile yeni birşey öğrenebiliyorsam efendiliğin hala uzağındayım diyebilirim, ve şuan ne biliyorsanız bilin sizin de hala öğreneceğiniz çok şey vardır.

Hayyam'ın dediği gibi,

Dedim: artık bilgiden yana eksiğim yok;
Şu dünyanın sırrına ermişim az çok.
Derken aklım geldi başıma, bir de baktım:
Ömrüm gelip geçmis, hiçbir şey bildiğim yok.

Uzun lafın kısası başarıya giden yol, diğer tüm alanlarda olduğu gibi aşağıdaki gibi gösterilebilir. Özetle çok okumanız ve çok pratik yapmanız lazım. Malesef başarıya giden kestirme bir yol bulunmamaktadır.