Add-inler yaratmak ve Menülerle çalışmak

Nedir

Add-inler, Excel'in fonksiyonalitesini artıran araçlardır. 3 çeşidi bulunur:

• Excel Add-in: Bunlar kendi içinde ikiye ayrılır. XLA/XLAM uzantılı olanlar VBA ile geliştirilirler. Bu sayfada bunlar incelenecektir. Bir de XLL uzantılı olanlar vardır, bunlar C/C++ ile yazılırlar ve genelde UDF yazmak için kullanılırlar. VBA ile yazılan kodlara göre çok daha hızlıdırlar. Bunlara VSTO menüsü altında şurada  değiniyoruz.
• COM Add'in: VSTO teknolojisi ile geliştirilirler. Bunu bu sayfada değil,yine VSTO altında şurada inceleyeceğiz. VBA tecrübesi olan birinin VB.Net'i(ve/veya C#'ı) hızlıca öğrenmesi akabinde geliştirilebilir. Benim de kendime ait bir COM add-in'im bulunmaktadır.
• Office/Web Add-ins: Javascript ile web tabanlı geliştirilirler. En son çıkan yöntemdir. Microsoft bundan sonra bu konuya ağırlık verecek gibi görünüyor, ancak hiç javascript bilmeyen birinin harcı değildir. Genelde ticari amaçlı olarak oluşturulurlar.

Bunların dışında bir de VBE add-inleri vardır, ki bunların esas amacı Excel ön yüzde değil, VBE'de kodlama yaparken hayatımızı kolaylaştırmaktır. http://codevba.com/ sayfasında böyle bir add-in bulunmaktadır. Özellikle VBA dünyasında yeniyseniz ve kodları hızlı bir şekilde yazamıyorsanız bu add-in'in size sunduğu hazır kodlar oldukça işinize yarayacaktır. Normalde ücretli ancak 30 günlük deneme süresince kullanıp karar verebilirsiniz.

Erişim

Biz bu sayfada yeni bir Excel Add-in yapmayı göreceğiz ancak hali hazırda Microsfot tarafından eklenmiş mevcut Excel Add-inlere(Solver, AnalysisToolpak gibi) File>Options>Add-ins mensünden ulaşabiliyoruz. 

Bir diğer ve hızlı alternatif de, Developer menüsünden ulaşmaktır.

Ancak o anda hiç açık sayfa yoksa bu kısım inaktif gelir.

Excel kurulduğunda bunlardan bazısı hazır olarak gelir ancak hiçbiri seçili değildir. Bunlardan Analysis ToolPak ve Solver çok sağlam araçlardır. Bunları Excel ana mensünde ele alacağız.

Kullanım amacı

Üst seviyede baktığımızda, kendimiz için olsun başkalarının kullanımı için olsun farketmez, kodlarımızı bir workbook içine koyup insanlara dağıtmanın daha iyi bir alternatifidir Add-inler. Zira, o workbook içindeki kodlarımız sadece o workbookta kullanılır. Personal.xlsb haline getirip göndersek bile kullanımı zor olur, zira bir arayüz sağlamamış oluruz. Belki bir userform yapıp, workbook_open içine de bu formu açan bir makro yazabiliriz ama bu formun kullanımı add-inlerin menülü kullanımı kadar pratik olmayacaktır. Ayrıca UDF'ler için hala dosya adını uzun uzun yazmanız gerekcektir: Personel.xlsb!myfunction gibi. İşte add-inler bizi bu zahmetlerden kurtarır.

Amacımız, Solver veya kendi oluşturduğumuz Toplu Mail Gönderim Formu gibi bir tool'un çalışmasını sağlamak olabileceği gibi aşağıdakine benzer bir menü oluşturup çeşitli makrolara kolay erişim arayüzü sağlamak da olabilir. 

Özetleyecek olursak, add-inler;

• UDF'leri depolamak için en uygun yerdir
• Hazırladığınız tool'lara ulaşmak için menüler sağlar
• Bir görev yerine getiren makrolarınızı çalıştırmak için menüler sağlar

Yaratım

Makrolardan oluşan dosyamızı Save As dedikten sonra xlam uzantılı olarak kaydederiz.(2007 öncesi versiyonlarda yaratılan add-inler xla uzantılıdır)

Bu add-ini istediğimiz yere kaydedebiliriz ancak default add-in adresine yerleştirmek ona ulaşmak adına da kolaylık sağlayacaktır. Default adres, Immediate Windowa Application.UserLibraryPath yazarak elde edilebilir, bende "C:\Users\Volkan\AppData\Roaming\Microsoft\AddIns\" gibi geliyor.(Application.LibraryPath komutu ile Solver gibi built-in add-inlerin adresine ulaşırız)

NOT:Bir şekilde Excel, add-ininizi kaydetmezse, File>Open diyerek ilgili adresten add-ini açmaya çalışın. Bu durum, add-inlerle ilgili bilinen bir problemdir.

Bu arada örnek dosyaya buradan ulaşabilirsiniz.

Ok der demez dosya Excel önyüzden kaybolur. Onları ancak VBE ortamında görürüz.(XLA/XLAM olanlardan bahsediyorum, zira XLL uzantılı Excel add-inleri VBE'de dahi görünmezler)

IsAddin özelliği

VBE'ye geçip ThisWorkbook'tayken Properties'e bakınca IsAddin özelliğinin True olduğunu görürüz. Bunu False yaparsak dosyamız Excel önyüzde de görünür, bu bilgiyi niye verdim, çünkü bir dosyayı add-in yaptığımızda bu bilgisine True atanır. Bunu gösterme sebebi biz değiştirebilelim diye değil, nesne tabanlı bir dil olduğu için mecburen gösterir. Siz siz olun buna hiç dokunmayın.

Şimdi, sırada, bu addini içine birkaç fonksiyon yerleştirme var.

Fonksiyonları ekleme

Yeni bir modül açıp buna "fonksiyonlar" adını verelim, sonra buraya bir iki fonksiyon ekleyelim.

Function hucresatırno(hucre As Range)
    hucresatırno = hucre.Row
End Function

Function hucreadres(hucre As Range)
    hucreadres = hucre.Address
End Function

Makrolar ekleme

Şimdi de geçici olarak VBE içinden çalıştırılabilecek makro kodları yazalım, bunlara bir alt kısımda menülerden ulaşmayı da göreceğiz.

Aşağıdaki iki örnek kod, daha önce başka sayfalarda gördüğümüz toplu rakam güncelleme makrolarına aittir.

'****************************rakam güncelleme bölümü**************************
Sub cBin()

Dim rakamlar As Variant 'Dizi tanımı
rakamlar = Selection.Value 'burada hücreden diziye okuma yaptık
 
For i = LBound(rakamlar) To UBound(rakamlar) 'i'ler satır boyutudur
    For j = LBound(rakamlar, 2) To UBound(rakamlar, 2) 'j'ler satır boyutudur
        rakamlar(i, j) = rakamlar(i, j) * 1000
    Next j
Next i
 
Selection.Value = rakamlar

End Sub
Sub bBin()

Dim rakamlar As Variant 'Dizi tanımı
rakamlar = Selection.Value 'burada hücreden diziye okuma yaptık
 
For i = LBound(rakamlar) To UBound(rakamlar) 'i'ler satır boyutudur
    For j = LBound(rakamlar, 2) To UBound(rakamlar, 2) 'j'ler satır boyutudur
        rakamlar(i, j) = rakamlar(i, j) / 1000
    Next j
Next i
 
Selection.Value = rakamlar
 
End Sub
'****************************dosya açma bölümü**************************
Sub abc_ac()
    'gerçek dosya açmak yerine geçici olarak bir mesajbox çıkaralım
    MsgBox "abc dosyası"
End Sub
Sub xyz_ac()
    'gerçek dosya açmak yerine geçici olarak bir mesajbox çıkaralım
    MsgBox "xyz dosyası"
End Sub

Şimdi bir de boş bir Userform oluşturalım, ve bu formu açacak küçük bir prosedür daha yazalım, ve bunu makrolarım modülü içine koyalım.

'****************************form açma bölümü**************************
Sub formac()
    UserForm1.Show vbModeless
End Sub

Add-inimiz bu haliyle çok kullanışlı değildir ancak bu haliyle bile dağıtıma uygundur. Dosyayı alan kullanıcılar, içindeki fonksiyonları ve makroları tüm dosyalarında kullanabilirler.

Menü dizaynı

Dedik ki, add-inlerin normalde IsAddin özelliği True atandıkları için görünmezdirler. O zaman bunlarla nasıl etkileşime geçeceğiz? Hadi biz işi biliyoruz, VBE ortamına geçip oradan makrolarımızı çalıştırabiliriz ancak bu add-ini kullanacak son kullanıcılar için bu yöntem pek uygulanabilir bir yöntem değildir, üstelik şık da değildir. Bizim için bile çok pratik değildir, her defasında gidip VBE'den kod çalışıtıracak değiliz. İşte addinlerdeki makroların kolay kullanılabilmesi için menüler burada devreye girer.(Fonksiyonlar zaten her halükarda Excel ön yüzde kullanılabilir durumdadır)

Şimdi, menüler oluşturup bunlar elimizdeki prosedürlerimizi yerleştirmeye çalışalım. Bu arada tabiki içiçe altmenüler oluşturulabilir ancak bunlar pek sevimli olmaz, siz 1 taneyle yetinmeye çalışın. Şöyle yapmak yerine,

• AnaMenü
  • alt menü1
    • alt1.1
      • buton1
      • buton2
      • ...
    • alt1.2
      • buton1
      • ...
  • alt menü2
    • ....

Şöyle tercih edilmelidir. Aksi halde kullanıcılar menülerde kaybolur.

• AnaMenü
  • alt 1.1
    • buton1
    • buton2
  • alt 1.2
    • buton1
    • buton2

Aşağıda örnek uygun bir örnektir.

Menü nesneleri

Öncelikle kavram karmaşasını netleştirmek adına elimizdeki kavramları bi ele alalım.

Menü: Konuşma dilinde, tıklandığında altında alt menüler ve butonlar çıkan nesnelerdir. VBA'de böyle resmi bir nesne bulunmamaktadır. Biz bu ifade ile hem CommandBarları hem de PopupControlleri kastedeceğiz. Kullandığımız bağlama göre anlamı değişebilir.

CommandBar: Biz çok fazla CommandBar oluşturmayacağız, zira Excel 2007 ile gelen Ribbon arayüzünden sonra commandbarların bir esprisi kalmamıştır. Zaten eklenen tüm commandbarlar olsun popupcontroller olsun hep ribbonda Addins menüsü altına giderler. Biz yeni Commandbar yaratmak yerine varolan CommandBarlar üzerine PopupControl yerleştireceğiz. Tabi örnek olmasında adına küçük bir CommandBar da yaratacağız. (Ribbon özelleştirme için buraya tıklayınız)

PopupControl: Bunları hem Ana Menüleri oluşturmak için kullanacağız. hem de Alt menüleri oluşturmak için kullanacağız. Ben CommandBara yerleştirilen ilk popupcontrole Ana menü, onun altına yerleştirilen popupcontrollere ise Alt menü diyorum. Yukarıdaki resimde "Excelent" bir Ana menüdür, "bölme makroları" ise bir alt menü. Ana menüler aşağı doğru açılır ve menü oku aşağı yöndedir. Alt menüler yana doğru açılır ve menü okunun yönü de sağa doğrudur. Ama sonuçta ikisi de bir PopupControldür.

Aşağıdaki resimde Makrolarım ve Excelent menüleri, mevcut CommandBarlardan 1 numaralalı commandbar olan "Worksheet Menü Bar"'a birinci seviyeden eklenenen Ana Menülerdir. Yan taraftaki Custom Toolbars kısmında eklenen menü(adı "Benim Menüm") ise bir Commandbar olup, seviye olarak diğer commandbarlarla aynı seviyededir.

Şimdi diiyeceksiniz ki, diğer commandbarlar nerede? Ribbon arayüzü geldiği için artık bunlar yok. Excel 2003 kullananlar bunları hatırlayacaktır. Gerçi bunlar bir şekilde gizli olarak duruyor gibidirler. Zira şu kodu çalıştırırsanız tüm commandbarları görebilirsiniz.(Ben çok şişmesin diye ilk 10unu yazdırdım)

Sub ribbonöncesimenülerilisteleme()
For k = 1 To 10 ' Application.CommandBars.Count
    Debug.Print k & "-" & Application.CommandBars(k).Name
    Debug.Print "---------------------------"
    For i = 1 To Application.CommandBars(k).Controls.Count
        Debug.Print Application.CommandBars(k).Controls(i).Caption
    Next i
    Debug.Print vbNewLine
Next k
End Sub	

Bunun sonucu aşağıdaki gibi olacaktır. Farkettiyseniz Worksheet Menu Bar'ın en sonunda benim eklediğim "Makrolarım" isimli popupcontrol duruyor.

Aşağıdaki kodu çalıştırdığınızda ise visible olan commandbarları görebilirsiniz.

Sub barları_listele()
Dim bar As CommandBar

For Each bar In Application.CommandBars
    If bar.Visible = True Then
        Debug.Print bar.Name & WorksheetFunction.Rept(" ", 20 - Len(bar.Name)), bar.Index, bar.Visible, bar.BuiltIn
    End If
Next

End Sub		

Bu kodu ben çalıştırdığımda aldığım sonuç aşağıdaki gibi.

Gördüğünüz gibi bir tek "Benim Menüm" Built-In değeri False çıktı.

Diğer nesneler

Popupcontrollere ya bir başka popupcontrol(alt menü olarak) ya da bir buton ekleyebiliyoruz. Ve günün sonunda bu butonlara da çeşitli makrolar atayacağız.

Commandbarlarda ise durum biraz farklı. Popupcontroller altına Combobox, Editbox(Textbox gibi bir control) veya Dropdown koyamıyorken Commandbarlara koyabiliyoruz.

Nesneler özeti

Elimizdeki nesnelere özetle tekrar bir bakalım:

• CommandBar: Hiyerarşinin en üstünde bulunur. Ribbondan sonra anlamsızlaşmıştır ancak yine de kullanılabilmektedir.
• CommandBarPopup: CommandBar altında eklenen AnaMenü/AltMenü kontrolleri için kullanılırlar.
• CommandBarButton: Menülerdeki makroları çalıştırmak için kullanılırlar.
• CommandBarControl: CommandBar nesnesine eklenen EditBox(Textbox) ve DropDown nesnelerini temsil etmek için kullanılırlar. MsoControlType parametresine atanan değerle ne olacağı belirlenir. Bunlara da makro atanabilmektedir.
• CommandBarComboBox: Nedendir bilmem, bunun için ayrı bir nesne yaratılmış. Açıklamaya gerek yok, adı gayet açıklayıcı diye düşünüyorum. Bunlara da makro atanabilmektedir.

Kod Yazımı

Yöntem tespiti

Kodları yazarken farklı yöntemler benimsenebilir. Şöyle ki, Excel açılırken Workbook_Open içine menüleri kalıcı olarak ekleyip, Excelden çıkılırken Before_Close içine bunları kaldıran bir kod yazmak bir çözüm olabilir. Araştırma yaparken bu tür kodları çok görebilirsiniz. Ben ise, Workbook_Open içine menüleri geçici olarak ekletiyorum, Before_Close içine ise hiçbirşey yazmıyorum, böylece daha az kod yazmış oluyorum.

Bir de yükleme ve kaldırma event prosedürlerine yazılacak kodlar var, onları biraz daha aşağıda ele alacağız.

Kodlar

Şimdi, ilk olarak Workbook_Open eventini yazalım. Zira add-inimizi bir kez yükledikten sonra Excel her açılışta bu add-in de arka planda açılacaktır. Yukarıda benimsediğimiz yönteme göre menüleri her açılışta  baştan oluşturmamız gerekecek.

Bu kısımda söylemek istediğim en önemli husus, kontroller eklenirken Temporary parametresine True değerini atayarak ilgili kontrolü geçici olarak eklemiş olduğumuzdur. Yukarıda yöntem kısmında belirttiğim işi böyle yapıyorum işte. Diğer gerekli açıklamaları kod içine comment olarak yazdım.

Private Sub Workbook_Open()
   Call anaMenuEkle 'ilk olarak standart bir popup ana menü ekliyoruz
   Call DropDownMenü 'Şimdi de yeni bir commandbar ekleyeceğiz
End Sub

İlk olarak ana menü kodumuza bakalım

Sub anaMenuEkle()
Dim bar As CommandBar 'Mevcut bir commandbara erişmek için
Dim Menu As CommandBarPopup 'Anamenü için
Dim altMenu As CommandBarPopup 'alt menü yaratmak için. Bu değişkeni birkaç kez kullanaceğız
Dim Dugme As CommandBarButton 'klasik buton. Bu değişkeni birkaç kez kullanaceğız

'Menülerin ekleneceği commandbarı seçelim
Set bar = Application.CommandBars(1) '1:"Worksheet Menu Bar", veya 9:"Formatting" de yazılabilir

'Öncelikle Menü çubuğuna "Makrolarım" isminde Ana menümüzü ekleyelim.
Set Menu = bar.Controls.Add(msoControlPopup, , , , True) '1 nolu 'Worksheet Menu Bar' menüsü altına bir Control(popupcontrol) olarak ekleniyor
'id:Burası hep 1. 1den sonrakiler built-in butonlar ekler, Ör:3 Save butonu ekler
'parameter:boş geçilir
'before:boş geçilir
'temporary:True parametresi ile ilgili kontrolü geçici yaratmış oluyoruz
With Menu
    .Caption = "Makrolarım"
    .Tag = "etiket"
    .BeginGroup = True
End With

 
'1)şimdi ilk altmenuyu ekleyelim
Set altMenu = Menu.Controls.Add(msoControlPopup, 1, , , True)
With altMenu
    .Caption = "Rakam güncelleme"
End With
        
        'şimdi de makroları çalıştıracak butonları ekleyelim
        Set Dugme = altMenu.Controls.Add(msoControlButton, 1, , , True)
        With Dugme
            .Caption = "*1000"
            .OnAction = "cBin"
            .TooltipText = "1000le çarpar"
            .Style = msoButtonIconAndCaption
            .FaceId = 71 'FaceId ekleyebilmek için bir üstteki gibi style = msoButtonIconAndCaption olmalı
        End With

        Set Dugme = altMenu.Controls.Add(msoControlButton, 1, , , True)
        With Dugme
            .Caption = "/1000"
            .OnAction = "bBin"
            .TooltipText = "1000e böler"
            .Style = msoButtonIconAndCaptionBelow
            '.FaceId = 72
            .Picture = stdole.StdFunctions.LoadPicture("C:\inetpub\wwwroot\aspnettest\excelefendiana\images\vbauserform4.jpg")
        End With
        '+ ve - için örnekler çoğaltılabilr

       
'2)şimdi ikinci altmenuyu ekleyelim
Set altMenu = Menu.Controls.Add(msoControlPopup, 1, , , True)
With altMenu
    .Caption = "Dosya açma"
End With

        'şimdi de makroları çalıştıracak butonları ekleyelim
        Set Dugme = altMenu.Controls.Add(msoControlButton, 1, , , True)
        With Dugme
            .Caption = "abc dosyasını aç"
            .OnAction = "abc_ac"
            .Style = msoButtonIconAndWrapCaption
            .FaceId = 73
        End With

        Set Dugme = altMenu.Controls.Add(msoControlButton, 1, , , True)
        With Dugme
            .Caption = "xyz dosyasını aç"
            .OnAction = "xyz_ac"
            .Style = msoButtonIconAndWrapCaptionBelow
            .FaceId = 74
        End With
        
        'başka dosyalar da ekleneblir

Set Dugme = Menu.Controls.Add(msoControlButton, 1, , , True)
With Dugme
    .Caption = "Form aç"
    .OnAction = "formac"
    .Style = msoButtonWrapCaption
    .FaceId = 75
    .BeginGroup = True
End With

'başka düğmeler de eklenebilir
End Sub

Şimdi de bir popupmenü değil yeni bir commandbar yaratmış olacağız.

Sub DropDownMenü()
Dim bar As CommandBar
Dim combobox As CommandBarComboBox 'combobox
Dim textordrop As CommandBarControl 'Textbox(EditBox) ve DropDown için

Set bar = Application.CommandBars.Add("Benim Menüm", MsoBarPosition.msoBarFloating, False, True)
'position: Ne yazdığımız çok farketmiyor, ben boş bırakmayı veya msoBarFloating yazmayı tercih ediyorum
'menubar: Aktif menübarı bununla yer değiştirmek istiyorsanız True. Ben hep False bırakırım, default'u da False'tur.
'temporary: Commandbar geçici kılmak için True atarız, böylece Excel kapanınca yokedilirler. Default değeri False'tur. Ben hep True bırakım
bar.Visible = True


Set combobox = bar.Controls.Add(MsoControlType.msoControlComboBox, 1, , , True)

With combobox
    .AddItem "şube adı yaz"
    .AddItem "bölge adı yaz"
    .Caption = "ben comboyum"
    .OnAction = "comboMakro"
    '.ID = 1 'Read-only. A control's ID determines the built-in action for that control. The value of the Id property for all custom controls is 1.
    .Tag = "mycombo" 'Gets or sets information about the CommandBarControl, such as data that can be used as an argument in procedures, or information that identifies the control. Read/write.
    .TooltipText = "otomatik şube/bölge isim lookupları için seçim yapın"
End With

Set textordrop = bar.Controls.Add(MsoControlType.msoControlDropdown, 1, , , True)
With textordrop
    .AddItem "bireysel temsilci adedi yaz" 'normalde intellisensede bu çıkmaz ama manuel yazınca yine de çalışır
    .AddItem "ticari temsilci adedi yaz"
    .Caption = "ben dropdownım"
    .OnAction = "dropMakro"
    .Tag = "mydrop"
    .TooltipText = "otomatik personel adetleri için seçim yapın"
End With

Set textordrop = bar.Controls.Add(MsoControlType.msoControlEdit, 1, , , True)
With textordrop
    .Text = "Oracle şifrenizi girin"
    '.OnAction = "" textbox için bir makromuz olmayacak
End With

End Sub		

Yukarıda kullanılan bazı özelliklerin açıklaması şöyle:

• BeginGroup: Yatay bir kesme işaretiyle butonlar gruplandırılmak istendiğinde bu özelliğe True atanır.
• OnAction: Butona basıldığında hangi makro çalışsın.
• Tag: Butona verdiğimiz bir etiket adıdır. Kendisine bu etiket adı kullanılarak da ulaşılabilir.
• ToolTipText: Formlarda da gördüğümüz bir özellikti. Fare ile buton üzerine geldiğinizde o butonun kısaca ne yaptığını anlatan açıklamalar eklemeye yarar.
• Style: Butonda sadece metin mi, yoksa metin+resim mi olacağını belirtiriz.
• FaceId: Butonlarımızda belirli sembolleri kullanmak istediğimizde kullanırız. Bunların listelerine bu ve bu linklerden ulaşabilirsiniz. Veya örnek dosyadaki faceid modülündeki kodu çalıştırabilirsiniz. Kod çalıştığında aşağıdaki gibi bir commandbar Addins mensüne eklenecektir.

FaceID kodu aşağıda da bulunmaktadır.(Kod, şu sayfadan alınmıştır)

Const APP_NAME = "FaceIDs (Browser)"

' The number of icons to be displayed in a set.
Const ICON_SET = 30

Sub BarOpen()
  Dim xBar As CommandBar
  Dim xBarPop As CommandBarPopup
  Dim bCreatedNew As Boolean
  Dim n As Integer, m As Integer
  Dim k As Integer

  On Error Resume Next
  ' Try to get a reference to the 'FaceID Browser' toolbar if it exists and delete it:
  Set xBar = CommandBars(APP_NAME)
  On Error GoTo 0
  If Not xBar Is Nothing Then
    xBar.Delete
    Set xBar = Nothing
  End If

  Set xBar = CommandBars.Add(Name:=APP_NAME, Temporary:=True) ', Position:=msoBarLeft
  With xBar
    .Visible = True
    '.Width = 80
    For k = 0 To 4 ' 5 dropdowns, each for about 1000 FaceIDs
      Set xBarPop = .Controls.Add(Type:=msoControlPopup) ', Before:=1
      With xBarPop
        .BeginGroup = True
        If k = 0 Then
          .Caption = "Face IDs " & 1 + 1000 * k & " ... "
        Else
          .Caption = 1 + 1000 * k & " ... "
        End If
        n = 1
        Do
          With .Controls.Add(Type:=msoControlPopup) '34 items * 30 items = 1020 faceIDs
            .Caption = 1000 * k + n & " ... " & 1000 * k + n + ICON_SET - 1
            For m = 0 To ICON_SET - 1
              With .Controls.Add(Type:=msoControlButton) '
                .Caption = "ID=" & 1000 * k + n + m
                .FaceId = 1000 * k + n + m
              End With
            Next m
          End With
          n = n + ICON_SET
        Loop While n < 1000 ' or 1020, some overlapp
      End With
    Next k
  End With 'xBar
End Sub		

Add'ini kurma ve kaldırma

Add-in'leri kurmak oldukça basittir. Öncelikle aşağıdaki pencerede Browse diyip ilgili addini listeye eklemelisiniz. Ancak eklemek yeterli değil, onun işaretlenmesi de gerekmektedir.

İlgili add-ini işaretlediğiniz anda kurulmuş olur. Ancak menüleriniz hemen aktif olmaz. Excel'den çıkıp tekrar girmeniz gerekir, ki bu anlamsız bir süreç olur. Onun yerine menü aktivasyonunun yüklemeyle paralel gerçekleşmesini sağlayabilecek bir yöntem var: Workbook_AddInInstall eventinden yararlanmak. Bu prosedür, kurulum yapılır yapılmaz devreye girer. Bu event prosedüründe ise doğrudan yukarıda görüğümüz Workbook_Open prosedürünü çağırırız.

Private Sub Workbook_AddinInstall()
    Call Workbook_Open
End Sub		

Aslında normalde bu prosedüre gerek yoktur, zira add-in yüklendiğinde zaten Workbook_Open da çalışıyor, o yüzden Workbook_Open içindeki kodların iki kez çalışması sözkonusu olabilir. İşyerindeki bilgisayarımda Workbook_AddinInstall prosedürüne gerek duymazken evdeki bilgisayarda sebebini bilmediğim bir nedenden ötürü gerek duyuluyor. Burda size bir kontrol görevi düşüyor: Eğer menününüz iki kere eklenmiş olursa bu kısmı iptal edebilirsiniz.

Yukarıdaki add-in penceresinden seçimi kaldırdığımızda yüklemeyi de iptal etmiş oluruz. Bu yüzden ilgili menülerinde yok olmasını bekleriz. Ancak hemen kaybolmazlar. hemen kaybolmasını istiyorsak aynı şekilde aşağıdaki event prosedürünü yazarız.

Private Sub Workbook_AddinUninstall()
    On Error Resume Next 'öngörülemeyen durumlar için gerekebiliyor
    Application.CommandBars.FindControl(, , "etiket", False).Delete 'tag ile silme
    Application.CommandBars("Worksheet Menu Bar").Controls("Makrolarım").Delete 'popupcontrolü, control adı ile silme
    Application.CommandBars("Benim Menüm").Delete 'commandbarı, commandbar adı ile silme
End Sub		

Bu arada üstad Cpearson'ın "install ve load" terim karmaşasıyla ilgili yazığı şu sayfaya da bakmanızı tavsiye ederim.

İdeal Süreç

Yukarıda biraz kafanızı karıştırmış olabilirim. Şimdi size, bir add-in'i kurmanın her türlü senaryosuna karşı dayanıklı bir kod dizisi vereceğim. Buna göre ister Excel o sırada kapalı ister açık olsun, ister Add-ins penceresinde yer alıyor ister yer almıyor olsun, ister bu pencerede seçim yapılmış(kurulmuş) olsun ister olmasın farketmez, her şekilde sağlıklı çalışacak bir kurgu.

'Bu şekilde kullanıcya options menüsüne girdirmeye gerek kalmıyor, direkt kendisi istediği yere kaydedip 1 kere açması yeterli.
Private Sub Workbook_AddinInstall()
    'manuel eklenirse menüyü de oluşturalım
    Call anamenuekle
End Sub

Private Sub Workbook_AddinUninstall()
    On Error Resume Next 'öngörülemeyen durumlar için gerekebiliyor
    Application.CommandBars.FindControl(, , "excelent", False).Delete 'tag ile silme
    ThisWorkbook.Close False 'bu satırı sonra ekledim
End Sub

Function AddinIsLoaded(AddinName As String) As Boolean
    On Error Resume Next
    AddinIsLoaded = Len(Workbooks(AddIns(AddinName).Name).Name) > 0
End Function

Private Sub Workbook_Open()
'Excel direkt bu addine tıklanarak açılırsa boş sayfa olmayacağı için add-in pencere komutu çalışmaz,
'bi tane geçici dosya açalım, ama gizli dosyalar açık olabilr diye activewb var mı diye bakıyoruz
If ActiveWorkbook Is Nothing Then
    Workbooks.Add
End If
    
If Not AddinIsLoaded("Excelent") Then
    'doğrudan dosyayı açarsa, ilk başta yüklü olmaayacağı için önce bi yüklesin, sorna install eventi devreye girecek
    Set myAddIn = Application.AddIns.Add(ThisWorkbook.FullName)
    myAddIn.Installed = True
    Call anamenuekle
Else
    'demekki daha önce manuel yüklenmiş, sadece menüyü eklesin
    Set myAddIn = Application.AddIns.Add(ThisWorkbook.FullName)
    'Workbook_AddinInstall eventi devreye girmesin diye geçici olarak eventleri kapatıyoruz
    Application.EnableEvents = False
    myAddIn.Installed = True
    Application.EnableEvents = True
    Call anamenuekle
End If
                                                                                                                                                                                        
End Sub

Sub anamenuekle()
    'burada menüler oluşturulur
End Sub

Private Sub kaldir(customcontroltag As String)
    On Error Resume Next
    Do
        Application.CommandBars.FindControl(, , customcontroltag, False).Delete
    Loop Until Application.CommandBars.FindControl(, , customcontroltag, False) Is Nothing
    On Error GoTo 0
End Sub

Sub manuelkaldır()
    kaldir "excelent"
End Sub
            

Password Koruma

Tahminimce yazdığınız kodlar içinde en çok emek verdikleriniz add-in'leriniz olacaktır. Bu add-inleri başkalarına da kullanmaları için gönderiyorsanız, kodlarınızın kolaylıkla kopayalanıp değişkliğe uğramasını istemeyebilrsiniz. Bu yüzden kodlarınızı şifreyle korumaya almak isteyebilirsiniz.

Bunun için yapmanız gereken VBE'de ilgili workbookta dosya adına veya herhangi bir modüle sağ tıklayıp VBAProject Properties'i açın.

Sonra ikinci sekmedeki Lock seçimini yapıp şifrenizi girin.

Son olarak dosyayı kaydedip, kapatın ve tekrar açın, artık şifre korumalı olarak gelecektir. Bu yöntem sadece add-inler için değil tüm makro dosyaları için geçerlidir.

Bununla birlikte, bu koruma yöntemi oldukça düşük bir koruma sağlar. Zira bu kodları kırmaya yarayan yollar internette kolayca bulunabilir. Bu yöntemin amacı korumadan daha çok tecrübesiz kişilerce kodun yanlışlıkla bozulmasını engellemek olmalıdır, veya inlik cinlik bilmeyen kişilere karşı da bir kod hırsızlığına karşı koruma sağladığı söylenebilir.

Daha sağlam bir koruma yöntemi istiyorsanız, bunun için XLL veya COM add-ini yazmanız gerekecektir.

Context menü/Sağ tık menüsü

Bazen bir hücre/satır/kolon üzerinde işlem yapmak isteriz. Bunun için herhangi bir hücre/satır/kolona sağ tıklayıp satır/sütun silme, hücreyi biçimlendirme gibi işlemler yaparız. İşte bu tür işlemlerin yeterli olmadığı durumlar için Add-ins menüsü altına menüler eklemek yerine hücrelere sağ tıkladığında açılmasını istediğimiz menüler eklemek daha kullanışlı olabilir. Aşağıda, az sonra oluşturacağımız iki menünün görüntüsü bulabilirsinz.

Bunlarla seçili hücrelerin Case durumunu değiştiriebilecek veya hücreden commente, commentten hücreye bilgi geçişi sağlayabileceğiz.

Hemen kodlarımıza bakalım.(Sadece bu menüleri oluşturan kodlara bakacağız, çalıştırdığı makro kodlarını örnek dosya içinde bulabilirsiniz)

Sub contextMenu()
    Dim contextMenu As CommandBar
    Dim altMenu As CommandBarPopup
    
    'Cell commandbarını elde edelim
    Set contextMenu = Application.CommandBars("Cell")
    
    Set altMenu = contextMenu.Controls.Add(msoControlPopup, , , 1, True)
    With altMenu
        .Caption = "Case Menu"
        .Tag = "casetag"

        With .Controls.Add(Type:=msoControlButton)
            .OnAction = "Buyukyap"
            .Caption = "HARFLERİ BÜYÜT"
        End With
        With .Controls.Add(Type:=msoControlButton)
            .OnAction = "Kucukyap"
            .Caption = "harfleri küçült"
        End With
        With .Controls.Add(Type:=msoControlButton)
            .OnAction = "ProperYap"
            .Caption = "Baş Harfleri Büyüt"
        End With

    End With
        
Set altMenu = contextMenu.Controls.Add(msoControlPopup, , , 2, True)
    With altMenu
        .Caption = "Comment/İçerik"
        .Tag = "commenticerik"

        With .Controls.Add(Type:=msoControlButton)
            .OnAction = "IcerikiCommentYap"
            .Caption = "İçeriği comment yap"
        End With
        With .Controls.Add(Type:=msoControlButton)
            .OnAction = "CommentiIcerikYap"
            .Caption = "Commenti içerik yap"
        End With
    End With
End Sub		

Bu prosedürü Workbook_Open içinden çağırmanız gerektiği aşikardır. Keza add-in'in kaldırılması durumunda yokolmaları için Workbook_AddinUninstall prosedürüne de ilgili kaldırma kodlarını yazarız.

Bu prosedürde önemli olan, menüyü ekleyeceğimiz commandbarın seçimidir. Bu, Application.CommandBars("Cell") isimli commandbardır. Ondan sonrası yukarıda yaptığımız işlmlerin nerdeyse aynısıdır. Bunları yine Temporary parametresine True atayarak geçici olarak ekliyoruz. Yukarıdan farklı olarak, context menünün en başına eklenmeleri için Before parametresine ilki için 1, ikincisi için 2 değerlerini atıyoruz.

Hangi butona basıldığını tespit etme

Bazen, oluşturduğunuz menüde hangi butona basıldığını bilmek ve bu göre bir işlem yaptırmak isteyebilirsiniz. Bunu CommandBarın ActionControl özelliği ile yapıyoruz. OnAction ile tabiki belirli bir prosedürü çalıştırıyoruz ancak biz belki sadece tıklanan butonun metadatasını kullanmak istiyoruzdur. Hatta düğmelerin hepsi için OnAction özelliğine aynı prosedür atanmış da olabilir. Siz koşullu bi yapı ile tıklanan butona göre işlem yaptırabilirsiniz. Bütün bunlar için Tag  proertysini de kullanıyor olacağız.

Aşağıda Microsoft'un dokümantasyonundaki örneği görebilirsiniz.

Sub addinyap()
'çeşitli kodlar
Set myBar = CommandBars _ 
    .Add(Name:="Custom", Position:=msoBarTop, _ 
    Temporary:=True) 
Set buttonOne = myBar.Controls.Add(Type:=msoControlButton) 
With buttonOne 
    .FaceId = 133 
    .Tag = "RightArrow" 
    .OnAction = "whichButton" 
End With 
Set buttonTwo = myBar.Controls.Add(Type:=msoControlButton) 
With buttonTwo 
    .FaceId = 134 
    .Tag = "UpArrow" 
    .OnAction = "whichButton" 
End With 
Set buttonThree = myBar.Controls.Add(Type:=msoControlButton) 
With buttonThree 
    .FaceId = 135 
    .Tag = "DownArrow" 
    .OnAction = "whichButton" 
End With 
myBar.Visible = True
End Sub

'bu kısımda da ActionControl ile hangi butona tıklandığını görebiliyoruz
Sub whichButton() 
Select Case CommandBars.ActionControl.Tag 
    Case "RightArrow" 
        MsgBox ("Right Arrow button clicked.") 
    Case "UpArrow" 
        MsgBox ("Up Arrow button clicked.") 
    Case "DownArrow" 
        MsgBox ("Down Arrow button clicked.") 
End Select 
End Sub		

Değişiklikleri kaydetmeme problemi

Add-inlerle ilgili bilinen bir bug'dan sayfa başında bahsetmiştim. Bir diğer bug ise bazen yaptığınız değişikliklerin Save butonuna bastığınız halde kaydolmamasıdır. Bununla ilgili olarak ne kadar araştırma yaptıysam da şuana kadar sebebini henüz öğrenemedim ancak çözümünü öğrendim.

Aşağıdaki tek satırlık bir prosedür ile yaptığınız değişiklikleri böyle kaydedin, VBE içindeki Save düğmesi ile değil.

Sub kaydet()
'olur da bir şekilde add-ine yaptığınız değişiklikler kaydolmazsa
ThisWorkbook.Save
End Sub